De zonen van Herodes (2)

Bij de dood van de grote koning Herodes (in 4 voor Chr.) heeft Archelaüs nog een jongere broer van 16 jaar: Antipas. Van zijn vader heeft deze toegewezen gekregen: Galilea, in het noorden én Perea, een gebied in het Overjordaanse, bij de Dode Zee.

   Viervorst    

Als we in de Bijbel de naam Herodes tegenkomen wordt daarmee meestal deze Antipas bedoeld. Soms wordt hij ‘koning’ genoemd, maar in feite was hij niet meer dan een ‘viervorst’ (dus een lagere rang). In het Nieuwe Testament worden beide aanduidingen gebruikt.

► Het gebied van Archelaüs (geel) en Herodes Antipas (groen)

Herodes Antipas heeft, ondanks dat hij geen koning is, veel macht. Een onbetrouwbaar en gluiperig persoon, volgens vele Joden. Een 'vos' - zo wordt hij in Luk. 12:32 door Jezus genoemd (*). En dat is niet voor niets. Het ergert de Joden vooral dat hij zijn wettige vrouw heeft weggestuurd. Hij is daarna getrouwd met zijn nichtje Herodias (die ook al gehuwd is). We weten uit de Bijbel dat Herodes door Johannes de Doper hierop meermalen is aangesproken. Dat is niet naar de zin van Herodias, die ervoor zorgt dat Johannes wordt gevangen genomen.

(*) 'Vos' is in het Grieks een vrouwelijk woord. Waarschijnlijk heeft Jezus dit woord gebruikt omdat Hij vooral het oog heeft gehad op zijn slechte vrouw Herodias, die een verkeerde invloed op hem heeft.

   Oorlogsdreiging    

De eerste vrouw van Herodes is een dochter van koning Arétas van Nabatea. Dat is een land dat ten zuiden en oosten van de Dode Zee ligt. De dochter van Arétas vlucht naar haar vader in Petra, de hoofdstad van Nabatea. Het duurt niet lang of Arétas verklaart de oorlog aan Herodes, die zijn dochter zo schandelijk heeft behandeld.

Herodes ziet het gevaar. Hij trekt met zijn troepen naar de sterke vesting Machaerus. Deze ligt in Perea, ten oosten van de Dode Zee, dicht bij de grens met Nabatea. Op het kaartje kun je dat zien. In deze vesting wordt ook Johannes opgesloten. We weten het vervolg. Op een feest ter gelegenheid van de (48e?) verjaardag van Herodes wordt deze prediker onthoofd.

► Wat nog over is van de burcht Machaerus bij de Dode Zee

Herodes zorgt, net als zijn vader, voor nieuwe bouwwerken. Zoals de steden Sepphoris en Tiberias in Galilea. Die laatste stad is genoemd naar de Romeinse keizer Tiberius; hij kiest deze als zijn hoofdstad. Probleempje: Tiberias blijkt gebouwd op een oude begraafplaats, een plek die door de Joden als ‘onrein’ wordt beschouwd. Het wordt moeilijk voor Herodes om inwoners voor de stad te trekken. Zelf verblijft hij graag in Jericho of aan de kust, in Caesarea.

   Hulp uit Rome    

De langverwachte aanval van Arétas komt inderdaad. En voor Herodes loopt dat niet zo goed af: hij lijdt een zware nederlaag. Dit wordt door de meeste Joden beschouwd als een straf van God voor de moord op de heilige profeet. Trouwens: soms houdt Herodes wél rekening met de gevoelens van de Joden. Want op zijn munten staat niet zijn beeltenis – hij weet dat de Joden daar bezwaren tegen hebben.

► Links: koperen munt van Herodes Antipas. Aan de voorkant staat in het Grieks: Tetrarch (= viervorst) Herodes. Verder een palmtak met daaronder de letters ΛΓ, oftewel: 33. Dit geeft het regeringsjaar aan van Herodes (ongeveer 29 na Chr.). Aan de achterkant lees je: Tiberias. Helemaal rechts zie je een munt die in de tijd van Jezus in omloop was. Misschien was het zo'n munt (met keizer Tiberius), die men naar Jezus bracht (Mark. 12:13-17). Strenge Joden zagen het maken van afbeeldingen als een overtreding van het tweede gebod.

Als Herodes teveel last krijgt met Arétas stuurt de keizer een generaal, die tegen de Nabatese koning moet optrekken. Maar dat gaat allemaal erg traag. Er is nog niets gebeurd als Tiberius enkele jaren later sterft. Dan wordt het maar zo gelaten.

   Afzetting    

In het jaar 37 komt er een nieuwe keizer: de halfgekke Caligula, die maar vier jaar zal regeren. Herodes wordt opgestookt door zijn vrouw: vraag aan de keizer of je óók de titel van ‘koning’ mag dragen! Maar Caligula hoort dan óók dat Herodes veel soldaten en wapens achter de hand houdt. De keizer vindt dit nogal verdacht: wil Herodes een complot smeden? Hij grijpt krachtig in: Herodes wordt (evenals Archelaüs, 33 jaar eerder) afgezet en verbannen naar Gallië.

Antipas en zijn vrouw Herodias verdwijnen uit de geschiedenis. Niet lang daarna, in het jaar 41, worden de bezittingen van Antipas geschonken aan een broer van Herodias, die zelfs tot koning wordt bevorderd!

   Wist je ...    

• dat Antipas de oom was van zijn vrouw Herodias?
• dat deze Herodias eerst was getrouwd met een broer van Antipas?
• dat Herodias een dochter had met de naam Salome?
• dat deze Salome het meisje was dat danste op de verjaardag van Antipas?
• dat Salome getrouwd was met een ándere broer van Antipas?
• dat de 'familie Herodes' dus één grote puzzel is?